Pınar Kür’ün „yaz gecelerinde keman“ adlı öyküsü ile Almanca çevirisi örneğinde Türkçe ve Almancada ettirgenlik.

TEZ10235Tez (Yüksek Lisans) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2016.Kaynakça (s. 88-91) var.x, 95 s. ; 29 cm.Dilin en önemli kategrilerinden birisi, Almancada Diathese veya Genus verbi diye adlandırdığımız çatı kategorisidir. Bu anlamda eylemin kök ya da gövdesine yapım ekleri getirilerek edilgen, işteş, dönüşlü, oldurgan, ettirgen gibi yeni eylem çatıları oluşturulabilir. İşte çalışmamızın amacı, Türkçede neredeyse bütün eylemlerden oluşturulabilen ettirgen çatının niteliğini ve Almancadaki görünümlerini Pınar Kür’ün “Yaz Gecelerinde Keman” adlı öyküsü ve Almanca çevirisi “Die Violine in den Sommernächten” örneğinde incelemektir. Nicel değil, nitel bir değerlendirme hedeflemediğimiz için öyküdeki ettirgen eylem – ettirgen olmayan eylem oranlarına bakmadık, yalnızca kaç ettirgen eylem kullanıldığını saptadık. Bu çerçevede toplam 80 tümcede yapım ekiyle (benzetmek, yaptırmak, yatırmak, koparmak) ettirgenlik oluşturulduğunu görmüş olduk. “Kesmekölmek” gibi özü itibarıyla anlamsal ettirgenlik ifade eden, ancak ettirgenlik eki içermeyen örnekleri çalışmamızın dışında tuttuk. Ettirgenliği değişik gruplara ayıran görüşler vardır. Biz bu çalışmamızda a) morfolojik (biçimbirimsel) ettirgenlik, b) sözcüksel ettirgenlik ve c) edimsel ettirgenlik ayrımı yaptık. Sözcüksel ve edimsel ettirgenliğin belli bir dile özgü olmadığını ve bu anlamın her dilde faklı yollarla ifade edilebileceğini kabul edersek, konumuz olan biçimbirimsel ettirgenliğin – Almanca açısından önekler ne ise - Türkçe açısından son derece önemli ve üretken bir kategori olduğunu, ancak tam tersine Almanca ettirgenliğin hiç işlek olmadığını ve sadece sınırlı sayıdaki birkaç eylemde (sitzen – setzen, sinken – senken, fallen – fällen, fahren – führen…) varlığını sürdürdüğünü Bu çalışmadan elde edilen verilerin özellikle yabancı dil olarak Türkçe öğrenen Almanlara yönelik hazırlanan öğretim materyalleri için yararlı olacağını düşünmekteyim. Çünkü saptadığımız örnekler Türkçe ve Almancada ettirgenliğin ne kadar farklı olduğunu, ancak Türkçe ettirgenliğin çok sistematik olması nedeniyle kolayca kavranabileceğini göstermektedir.Eine der wichtigsten sprachlichen Kategorien ist die sog. Diathese bzw. Genus verbi, die wir im Türkischen “çatı” nennen. An die Wurzel bzw. Den Stamm eines Verbs werden Affixe angeklebt, durch die verschiedene Diathesen wie Passiv, Reziprok, Reflexiv oder Kausativ entstehen. So zielt diese Arbeit darauf ab, die fast von allen türkischen Verben bildbare Kausation und ihre Erscheinungsweise im Deutschen am Beispiel von Pınar Kürs Geschichte “Yaz Gecelerinde Keman” und ihrer deutschen Übersetzung “Die Violine in den Sommernächten” darzustellen. Da unser Ziel keine quantitative, sondern eine qualitative Analyse ist, haben wir die Prozente der im analysierten Text vorkommenden kausativen vs. nicht kausativen Verben nicht verglichen. Demnetsprechend haben wir 80 türkische Beispielsätze mit einem Kausativum (benzetmek, yaptırmak, yatırmak, koparmak) festgestellt. Verben wie “kesmek-ölmek”, die semantisch Kausativität bedeuten und als lexikalische Kausative gelten, haben wir bei der Analyse au?er Acht gelassen. Es gibt verschiedene Meinungen über die Klassifizierung kausativer Verben. Wir gehen aber bei unserer Analyse von drei Kategorien aus, a) der morphologischen Kausation, b) der lexikalischen Kausation und c) der pragmatischen Kausation. Wir nehmen an, dass die letzten zwei Kausationsarten nicht sprachspezifisch sind und prinzipiell jede kausative Bedeutung in jeder Sprache irgendwie ausdrückbar ist. Übrig bleibt unser Analysegegenstand “die morphologische Kausation”, die für die türkische Sprache sehr produktiv und daher relevant ist, etwa vergleichbar mit der Produktivität und Relevanz deutscher Präfixe. Ganz im Gegenteil spielt die morphologische Wir nehmen an, dass Lehrbuchautoren, Curriculumersteller und Lehrer für Türkisch als Fremdsprache im deutschsprachigen Bereich die Ergebnisse dieser Arbeit nutzen können, weil die kausative Diathese im Türkischen sehr geläufig und für die Erweiterung des Wortschatzes unumgänglich ist